Netscape Navigator’un son sahibi olan AOL, 2008’den itibaren ürün geliştirme çalışmalarının ve destek hizmetlerinin sonlandırılacağını duyurdu. Ve böylece Internet’te bir dönem kapanmış oldu. Internet’le, Türkiye’deki ilk günlerinde tanışanların hepsi Netscape Navigator’ı kullanmışlardır. Daha genç olanlar içinse, bu sadece bir çeşit Internet tarayıcısı olduğunu tahmin ettikleri bir isimden ibarettir büyük ihtimalle.
İşin benim için ilginç yanıysa, Netscape Navigator’ın, benim Internet sektörüne girmeme sebep olan ürün olması. 1996 yılında iş başvurusu yaptığım Superonline’daki ilk iş görüşmemde bu ürünün satış sorumluluğu ile ilgili bir pozisyondu söz konusu olan (evet, o dönemde Internet tarayıcılarının satılabilen bir ürün olduğu düşünülüyordu, ve milyonlarca kopyası da satılmıştı Netscape tarafından :-)) Yanlış hatırlamıyorsam, Navigator yazılımının yer aldığı bir kutunun 50 USD gibi bir paraya satılması düşünülüyordu. Neyse ki son anda bunun yerine farklı bir pozisyonda işe başlamıştım 🙂
Zaten çok kısa süre içerisinde, bu ürün Superonline Internet Paketi’nin içinde bundle olarak ücretsiz olarak müşterilere sunulmaya başlanmıştı. O günlerde ABD için bile çok yeni olan iş modellerinde, çok kısa süreler içerisinde, çok büyük değişiklikler olabilmekteydi.
Kısa bir süre sonra ise, Microsoft’un Internet Explorer’ı ücretsiz olarak sunmaya başlaması ile, Netscape gittikçe pazar kaybetmeye başladı. Aşağıda Navigator’ın pazar payındaki yıllara göre gerçekleşen değişim yer almakta:
Microsoft’un yoğun rekabetini gören ve buna uzun vadede dayanamayacağını anlayan Netscape, nihayet 1999 yılında şirketi 10 milyar USD gibi çılgın bir fiyata AOL’ye sattı. Microsoft, ücretsiz dağıtım politikası ile, kısa sürede dominant pazar lideri haline geldi. Hatta Windows işletim sistemi içinde dağıtılan bu ürünün, haksız rekabete yol açtığı yolunda da hem ABD’de, hem de Avrupa’da bir çok dava gündeme geldi. Aşağıda da, Internet Explorer’ın yıllara göre değişen pazar payı grafiği yer almakta:
2000 yılı civarına gelindiğinde, %80’i aşan pazar payı ile artık Internet kullanıcılarının ilk tercihi Internet Explorer’dı. Hatta öyle bir durum oluşmuştu ki, artık web geliştiriciler, “bu web sitesi en iyi Internet Explorer X.X versiyonu ile görüntülenebilir” gibi ifadeleri sitelerine yerleştirmekten de çekinmiyorlardı ve bu garip de karşılanmıyordu. Pazardaki baskın durumu, Microsoft’un 2001 yılından itibaren, Internet Exploler’la ilgili ciddi hemen hiç bir geliştirme gerçekleştirmemesi ile sonuçlandı dersem sanırım yanlış olmaz. İşte tam bu sıralarda, Netscape Navigator ile aynı yazılım tabanını kullanan Mozilla (veya daha sonra Firefox) hızlı bir şekilde pazarda yerini almaya başladı. Açık kaynak kodlu Firefox, Microsoft’un yumuşak karnından faydalanarak, hızlı bir gelişim gösterdi. Firefox, adeta Internet Explorer’ın uzun süredir gözardı ettiği “kullanılabilirlik” konularında önemli gelişmelerle, bilinçli Internet kullanıcılarının ilk tercihi olmaya başladı. İşte aşağıda da, Firefox’un yükselen kullanım oranı grafiği görülmekte.
Firefox’un günümüzde ulaştığı %13 civarındaki kullanım oranı size küçük gibi gözükebilir, ama aklınızdan şunu çıkarmayın ki, Firefox’u tercih eden bütün kullanıcıların bilgisayarlarında zaten bir Internet Explorer yer almaktaydı. Nitekim, bu hızlı değişiklik sonucunda Microsoft da, uzun süredir ara verdiği geliştirme çalışmalarına tekrar başlayarak, IE 7’yi 2006 yılından itibaren kullanıcılara sunmaya başladı. IE 7 bir çok açıdan Firefox’un başarılı yeni özelliklerini içine katmış olsa da, hız ve uyumluluk açısından hala önemli eksikleri olan bir web tarayıcısı olarak değerlendirilmekte.
Evet, işte yaklaşık 10 yıllık bir süre içinde web tarayıcısı alanında gerçekleşen gelişmeler böyle oldu. Bakalım bundan sonra neler göreceğiz. Web tarayıcılarının her türlü cihaz içine girdiği günümüzde, bakalım hangi markalar öne çıkmaya başlayacak. Mesela ben şu anda Wii ile Opera’nın özel geliştirdiği bir taraycıyı kullanmaktayım, çok da beğendim.
Bu yazıyı yazarken faydalandığım Wikipedia’da, web tarayıcılarının ilginç hikayeleri yer almakta, okumanızı tavsiye ederim:
Netscape Navigator’un hikayesi
IE’nin hikayesi
Firefox’un hikayesi
Opera’nın hikayesi
NYT’da Netscape Navigator ile ilgili yayınlanan haber.